Η υπεραιωνόβια αγάπη μας για τα σκυλιά!

Η υπεραιωνόβια αγάπη μας για τα σκυλιά δεν ήταν ποτέ δυνατότερη απ’όσο είναι σήμερα. Τι αποκαλύπτει η μελέτη πάνω στον «πιστότερο φίλο του ανθρώπου» για εμάς?

Γιατί είναι εδώ? γιατί ο σκύλος μου βρίσκεται κουλουριασμένος-θέση «κρουασάν» -στα πόδια μου καθώς γράφω αυτό το κείμενο? Πως έφτασα στο να απολαμβάνω τη ζεστή αλλά και ελαφρώς ενοχλητική και έντονη μυρωδιά του? πως φτάσαμε να αποτελεί αντικείμενο συζήτησης και αστείων μεταξύ φίλων η μυρωδιά ψαριού της αναπνοής του? γιατί πληρώνω πάνω από 1000 λίρες το χρόνο για την ασφάλειά του? και γιατί τον αγαπώ τόσο πολύ?

Ο Λούντο δεν είναι ένας ιδιαίτερος σκύλος. Είναι ένα ακόμη λαμπραντόρ ριτρίβερ (Labrador retriever), ένα από τα περίπου 500.000 στη Μεγάλη Βρετανία ή ένα από 1.000.000 στις ΗΠΑ – είναι η πιο δημοφιλής φυλή και στις 2 χώρες. Ο Λούντο έχει πολλά κοινά με όλα αυτά τα σκυλιά. Αγαπάει να παίζει με τη μπάλα του: προφανώς είναι ένας εξαίρετος ιχνηλάτης. Θα μπορούσε να φάει όλο το φαγητό του κόσμου χωρίς να αφήσει τίποτα για άλλα σκυλιά. Είναι επιρρεπής σε δυσπλασία ισχύων. Δείχνει ιδιαίτερα εντυπωσιακός ξαπλωμένος σε ένα όμορφο κρεβάτι μέσα σε ένα σπίτι με κεντρική θέρμανση, πολύ πολύ μακριά από το Νιουφάουντλαντ (Newfoundland), την πατρίδα των προγόνων του

Όμως και φυσικά, ο Λούντο είναι ιδιαίτερος για εμένα και για την υπόλοιπη ανθρώπινη οικογένειά του. Σήμερα είναι ένας γηραιός κύριος ετών 12 και μισό, και κάνουμε σχεδόν τα πάντα για να διασφαλίσουμε αδιάλειπτα την ευζωία του. Υπομένουμε αγόγγυστα τη βροχή προκειμένου να μυρίσει τα πάντα στο Hampstead Heath. Προγραμματίζουμε τις ημέρες μας γύρω από τις ανάγκες του: την ώρα φαγητού, τις βόλτες του, τη χορήγηση της θεραπείας του (ο καημενούλης υποφέρει από επιληψίες). Ξοδεύουμε ένα περιέργως μεγάλο ποσό του εισοδήματός μας σε αυτόν και δε λέει ούτε ένα ευχαριστώ. Όταν δεν είναι μαζί μας μερικές μέρες (πχ όταν τον παίρνουν τα παιδιά μας μαζί τους για το ΣΚ), το σπίτι μοιάζει εξαιρετικά άδειο. Νιώθω τόσο τυχερός που τον γνωρίζω. Ο Θεός ξέρει πως θα αντιμετωπίσουμε την απώλειά του όταν πεθάνει.   

Αυτός ο πολύ ισχυρός δεσμός έχει εκδηλωθεί κατά τη διάρκεια των αιώνων και έχει μεταμορφώσει τόσα εκατομμύρια ζωές, τόσο ανθρώπων όσο και σκύλων. 

Αν ισχύει λίγο αυτό που υποστηρίζει ο Νίτσε, ότι : «ο κόσμος υπάρχει μέσα από την κατανόηση των σκύλων», τότε ίσως είναι μερικώς αλήθεια ότι μια μελέτη για τους σκύλους μπορεί να δώσει σημαντικά στοιχεία για τους εαυτούς μας. 

Γιατί βρίσκεται εδώ? Γιατί αυτός ο άνδρας κάνει κάτι το οποίο περιλαμβάνει ένα επαναλαμβανόμενο χτύπημα και μερικές φορές βγάζει τον αναστεναγμό της αγάπης? Πόσα ζεστά ροφήματα μπορεί να κάνει προκειμένου να σταματάει αυτό το χτύπημα? Γιατί είναι τόσο κακός στο να κρατάει το σωστό πρόγραμμά για το τάϊσμά μου? Γιατί αυτό το κρεβάτι που μου πήρε – μπορεί και θυμάται λέει τις θέσεις που ξαπλώνω – τελικά δε θυμάται τη θέση που κουλουριάστηκα χθες? Γιατί νιώθω τόσο τυχερός που τον ξέρω?  

Ο ανθρωπομορφισμός των σκύλων δεν είναι νέο φαινόμενο. Έχω μια φωτογραφία του 19^ου αιώνα στο γραφείο μου με ένα μαύρο Λαμπραντόρ ντυμένο ως λόρδος, με κουστούμι και καπέλο και να καπνίζει και πίπα. 

Σκύλοι που μιλάνε παρουσιάστηκαν από την αρχή του ομιλούντος κινηματογράφου. Αλλά η σύμπραξη σκύλου & ανθρώπου σήμερα είναι πιο δυνατή, ευφάνταστη και  ανησυχητική όσο ποτέ. Η φύση του δεσμού μας – η δέσμευση που νιώθει ο ένας για τον άλλον – φαίνεται να έχει γίνει σημαντικά πιο βαθιά και δυνατή τα τελευταία 50 χρόνια – η μεγαλύτερη κατανόησή μας για αυτόν βασίζεται στην επιστημονική μελέτη της γενετικής του αλλά και της κοινωνιολογικής ερμηνείας της συμπεριφοράς του, και μας έδωσαν περισσότερους διαύλους για τη συγκατοίκηση και κοινή ζωή. Όπως οι χορευτές εμψυχώνονται από το ποτό και την επιμονή, έτσι κι εμείς εμπλεκόμαστε σε ένα εκστατικό εναγκαλισμό με τους τους καλύτερούς μας φίλους. 

Τέτοιο πάθος δεν έχει πάντα καλό τέλος. Δίπλα στον Βικτωριανής εποχής σκύλο-λόρδο έχω τη φωτογραφία ενός σκύλου με ένα καπέλο και γυαλιά που μοιάζει στον Σάμιουελ Τζάκσον. Στον υπολογιστή μου έχω φωτογραφίες σκύλων που διαβάζουν, κάνουν ιστιοπλοΐα, ή κάνουν ποδήλατο. Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχει κάτι ηθικά λάθος με αυτές τις εικόνες, αλλά το βρίσκω δύσκολο να αντισταθώ στο να προσθέτω κι άλλες δεδομένου του πόσο δύσκολο είναι να αντισταθείς στο πόσο όμορφα είναι.

Κάθε εβδομάδα λαμβάνω ένα email από το αμερικάνικο περιοδικό Bark, με θέμα «Σκύλοι που χαμογελάνε». Κάθε μήνυμα περιλαμβάνει τουλάχιστον 2 φωτογραφίες όμορφων & χαμογελαστών σκύλων. Οι πιο πρόσφατοι είναι ο Μπάξτερ («Ο Μπάξτερ έχει έντονη προσωπικότητα, αγαπάει το φαγητό, να ξαπλώνει στον ήλιο, να πηγαίνει βόλτες και να κάνει αγκαλίτσες») και ο Τσαντ («Αυτό το όμορφο αγόρι μπορεί αρχικά να φαίνεται απόμακρο αλλά αυτό αποτελεί τελικά μέρος της γοητείας και του μυστηρίου του!»). Όσο και όμορφα να φαίνονται, αυτά τα σκυλιά στην πραγματικότητα δε χαμογελάνε. Αλλά ο κόσμος του Bark γνωρίζει ότι όσοι έχουν φωτογένεια έχουν ένα μικρό προβάδισμα: τα περισσότερα σκυλιά σε αυτά τα emails ψάχνουν για καινούργιο σπίτι μετά από μια άσχημη αρχή.

Τα ονόματα που δίνουμε στα σκυλιά μας μοιάζουν όλο και περισσότερο με ονόματα που θα δίναμε στα παιδιά μας. Για κάθε παλιό Φίντο έχουμε μια καινούργια Φλόρενς, για κάθε παλιό Μέιτζορ έχουμε έναν καινούργιο Μαξ. Τα πράγματα δεν ήταν έτσι πριν 30 χρόνια. Σήμερα τα νέα ονόματα είναι ονόματα ανθρώπων-ηρώων. Νέλσον είναι ένα δημοφιλές όνομα. Σύντομα θα δούμε και πολλές Γκρέτα. Έχεις ένα θηλυκό σκύλο που τον λένε Τέιλορ και έναν αρσενικό που τον λένε Σουίφτ. Οι δικηγόροι αρέσκονται να ονομάζουν τα σκυλιά τους Σάιστερ και οι αρχιτέκτονες προτιμούν το Ζάχα. Μόνο στη μουσική ραπ τα πράγματα λειτουργούν αντίθετα: Σνουπ Ντογκ, Φάιφ Ντογκ, κλπ.

Όλο και περισσότερο χρησιμοποιούμε τους σκύλους για να περιγράψουμε τους εαυτούς μας. Ένας σκληρός ραδιοφωνικός δημοσιογράφος είναι ροτβάιλερ. Ένας πιο μαλακός είναι κουτάβι. Φιλικοί και πιστοί χαρακτήρες σε νουβέλες είναι Λαμπραντόρ. Δυναμικοί & παραδόπιστοι χαρακτήρες είναι πητ μπουλ. Ένας άνθρωπος που δεν υποχωρεί χαρακτηρίζεται ως τεριέ, ενώ ένας άνθρωπος που ψάχνει χαρακτηρίζεται ως κυνηγόσκυλο. Καταλαβαίνετε τι εννοώ. Καταλαβαίνετε, γιατί είστε τόσο γρήγοροι όσο τα Γουίπετ (Whippet) και τόσο έξυπνοι όσο τα τσοπανόσκυλα. 

Και για πολύ καιρό, χρησιμοποιούμε τα σκυλιά μας για να περιγράψουμε τις ενέργειές μας και τα συναισθήματά μας. Αφού «δουλέψουμε σα σκυλί» είμαστε «κουρασμένοι σα σκύλοι». 

Κατά τη διάρκεια του λόκντάουν, ο Λούντο είναι ο μοναδικός μέσα στο σπίτι που δεν είναι αγχωμένος. Αντίθετα, είναι εξαντλημένος. Είναι ήδη κλισέ να παρατηρούμε και να αναφέρουμε πόσο η πανδημία ήταν καλή με τα σκυλιά: μένουν μόνα στο σπίτι σχεδόν σπάνια, βγαίνουν περισσότερες βόλτες απ’όσες μπορούν να αντέξουν. Η συντροφικότητα ανεβάζει την πνευματική τους υγεία. Φίλοι και συγγενείς θέλουν να τους δανειστούν: αν έχεις σκύλο, έχεις λόγο να βρίσκεσαι έξω. Οι φιλοζωικές αναφέρουν ότι έχει υπάρξει αύξηση στο ενδιαφέρον για υιοθεσία και οι τιμές για καθαρόαιμα ζώα εκτροφείων έχουν τριπλασιαστεί. Και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι γεμάτα από Covid-19 βίντεο με σκύλους και κινούμενα σχέδια: ο αθλητικογράφος Andrew Cotter έκανε διάσημα τα 2 του λαμπραντόρ, την Όλιβ και τη Μέιμπελ. Ενώ πολύς κόσμος λυπήθηκε για το θάνατο του Νάιτζελ, το γκόλντεν ριτρίβερ του Μόντυ Ντον, θα έλεγε κανείς όσοι και για το θάνατο της πριγκίπισσας Νταϊάνα.

Αλλά ένα ουσιαστικός προβληματισμός όμως ανέκυψε: “ο σκύλος δεν είναι μόνο για την εποχή Covid-19” είδαμε ως τίτλο καθώς πολύ ενθουσιάστηκαν με την ιδέα, αλλά ήταν τελείως άπειροι και ανέτοιμοι για τις προκλήσεις και απαιτήσεις που έχει ένας σκύλος. 

Ακόμη κι αν δεν είχες ποτέ σκύλο, ακόμη κι αν τους έβλεπες μόνο σε σόου στην τηλεόραση, γνωρίζεις ότι η σχέση μας με τους σκύλους είναι πλούσια, ποικίλα, περίπλοκη και σύνθετη – ακριβώς δηλαδή όσο πλούσια, ποικίλα και περίπλοκη είναι η σχέση μας με τους ανθρώπους. Οι σκύλοι όλο και περισσότερο θεωρούνται μέλη της οικογένειας και όχι μέρος του σπιτιού – είναι η πιο κοντινή σχέση που κάνουμε με διαφορετικό είδος από εμάς. 

Οι σκύλοι έχουν γίνει επέκταση του εαυτού μας σε πολλές περιπτώσεις.

Ο Άλμπερτ Άινστάιν μια φορά παρατήρησε ότι ο Τσίκο (ο σκύλος του) ήταν και έξυπνος και είχε την ικανότητα να κρατάει κακία. «Λυπάται που λαμβάνω καθημερινά τόσο μεγάλο όγκο φακέλων και γι’αυτό το λόγο προσπαθεί να δαγκώσει τον ταχυδρόμο». Οι κοινωνικοί επιστήμονες αυτό το ονομάζουν ανθρωπομορφισμό. Εμείς που αγαπάμε τα σκυλιά, τη βλέπουμε ως μια ολοκληρωτικά αποδεκτή συμπεριφορά. Όμως, αυτή η προσέγγιση δεν είναι αποδεκτή από τους συμπεριφοριστές σκύλων και την κρίνουν ως απάνθρωπη. Αλλά και πάλι το παραβλέπουμε. Και έχουμε φτάσει σε τέτοιο σημείο, που θεωρούμε παραμέληση αν δεν βάλουμε στο φαγητό του σκύλου κουρκουμά. 

Όταν γνωρίσεις για πρώτη φορά ένα σκύλο, πολύ σύντομα-μέσα στην πρώτη ώρα για παράδειγμα, σίγουρα προβληματίζεσαι και σκέφτεσαι τι σκέφτεται, τι τον/την κάνει χαρούμενο/η, τι τον/την κάνει να φοβάται και πως οι δυο σας μπορείτε να περάσετε όμορφα. Ο σκύλος διαμένει και περνάει όμορφα μέσα στο προσωπικό του περιβάλλον, το Umwelt – όπως το ονομάζει ο Γερμανός βιολόγος Jakob von Uexküll. Ή όπως το έθεσε ο primatologist Frans de Waal στον τίτλο του βιβλίου του «Είμαστε τόσο έξυπνοι όσο πρέπει για να γνωρίζουμε πόσο έξυπνα είναι τα ζώα». Αν ο σκύλος δεν μπορεί να κατανοήσει πλήρως τα συστήματα του χρόνου και του χρήματος δεν οφείλεται στο ότι δεν είναι έξυπνος. Οφείλεται στο ότι αυτά τα πράγματα δεν έχουν καμία αξία στον κόσμο τους. 

Το μέσο σκυλίσιο μυαλό είναι περίπου σε μέγεθος το 1/3 του μεγέθους του ανθρώπινου εγκέφαλου. Αλλά η μύτη του σκύλου έχει περισσότερους από 200 εκατομμύυρια υποδοχείς όσφρησης σε σύγκριση με τα 5 εκατομμύρια που έχει η ανθρώπινη μύτη. Και αυτό δείχνει διαφορετικές προτεραιότητες. Περίπου το 1/3 του εγκεφάλου του σκύλου είναι αφιερωμένο σε διεργασίες όσφρησης – ενώ του ανθρώπου είναι μόνο 5%.

Δεν μπορώ παρά να προσέχω πως ο σκύλος μου, με τη δικό του περήφανο και πέτσινο ρύγχος βλέπει τον κόσμο γύρω του. Η ακριβής του οσφρητική ικανότητα τον κάνει πολύ καλό στο να αντιλαμβάνεται όχι μόνο το περιβάλλον του και τα άλλα σκυλιά αλλά και τον κόσμο. Μπορεί να κρίνει ποιος φοβάται τα σκυλιά και να μείνει μακριά. Θυμάται ποιος αφιέρωσε χρόνο μαζί του την τελευταία φορά που τον είδε και πάντα φροντίζει να τον υποδεχτεί με χαρά και ένα σπέσιαλ παιχνιδάκι στο στόμα. Και καταλαβαίνει πότε οι άνθρωποι της οικογένειας δεν είναι και στα καλύτερά τους και χρειάζονται φροντίδα. Μερικές φορές αναρωτιέμαι αν αντιμετωπίζουμε εμείς αυτόν και τους φίλους του με τον ίδιο σεβασμό και οξύνοια. 

Ένα από τα πολλά πράγματα που μας αρέσουν στα κουτάβια –εκτός από την καταστροφική του γλύκα – είναι πόσο περίεργα είναι και πόσο τους αρέσει να ανακαλύπτουν τον κόσμο. Αυτή η φιλοπεριέργειά τους ωριμάζει αλλά δεν τους εγκαταλείπει ποτέ: και μεγαλύτερα σε ηλικία σκυλιά όταν ακούσουν έναν περίεργο θόρυβο θέλουν να τρέξουν να δουν τι είναι. Έτσι κι εμείς, μιμούμαστε αυτή τη συμπεριφορά και θέλουμε να ανακαλύψουμε τι κάνει έναν σκύλο να είναι σκύλος, και τι τους κάνει να είναι τόσο σημαντικοί σύντροφοι. Και παραμένουμε ξένοι μόνο προς τον εαυτό μας: ως ιδιοκτήτες σκύλων και λάτρεις των σκύλων ανήκουμε σε μια μεγάλη κοινότητα. Και ο σύνδεσμος που έχουμε με το σκύλο μας είναι κάτι που μας συνδέει με εκατομμύρια άλλους. 

Κι όσον αφορά στο Λούντο, συνεχίζει και είναι ο καλύτερος στο να είναι ότι ήταν οι πρόγονοί του 10.000 χρόνια πίσω παρόλες τις προσπάθειές μας να τον κάνουμε σαν εμάς. Είναι καλύτερος στο να είναι σκύλος. Ενθουσιάζεται πάρα πολύ στο ενδεχόμενο του φαγητού του ή και οποιουδήποτε φαγητού και συνήθως έρχεται όταν τον φωνάζω, και είμαστε απίστευτα χαρούμενοι όταν είμαστε μαζί. 

Του Simon Garfield

Μετάφραση του άρθρου όπως αναρτήθηκε